Όταν το σπίτι και το σχολείο μιλούν την ίδια γλώσσα. Κανόνες και όρια μέσα στην τάξη!
Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά κάνουν τα πρώτα τους βήματα μέσα σε μια οργανωμένη ομάδα. Από το παιχνίδι της αυλής, την ώρα του κύκλου ή την εργασία στο τραπεζάκι, έρχονται για πρώτη φορά αντιμέτωπα με την έννοια του κανόνα. Ένα «περιμένω τη σειρά μου», ένα «μαζεύω τα παιχνίδια μου», ένα «μιλάω όταν έρθει η ώρα μου». Αυτά που για έναν ενήλικο φαίνονται αυτονόητα, για το παιδί είναι μια ολόκληρη διαδικασία μάθησης που χτίζει σιγά σιγά τη βάση για τη μετέπειτα κοινωνική του πορεία.
Οι κανόνες και τα όρια μέσα στην τάξη δεν έχουν σκοπό να περιορίσουν το παιδί, αλλά να το βοηθήσουν να ζήσει αρμονικά με τους άλλους. Να καταλάβει ότι σε μια ομάδα δεν είμαι μόνο εγώ, αλλά υπάρχουν και οι φίλοι μου, οι οποίοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες ανάγκες. Μαθαίνει έτσι το παιδί τον σεβασμό, τη συνεργασία, την υπομονή, αλλά και την έννοια της ευθύνης. Στην πραγματικότητα, ο κανόνας είναι μια γέφυρα που οδηγεί από τον αυθορμητισμό στην κοινωνικότητα.
Ο ρόλος των παιδαγωγών εδώ είναι καθοριστικός. Εκείνοι δεν βάζουν απλώς κανόνες, αλλά δημιουργούν το πλαίσιο όπου το παιδί αισθάνεται ασφάλεια. Γιατί μόνο όταν το παιδί νιώθει ότι το αγαπούν και το σέβονται, θα αποδεχθεί τα όρια που του τίθενται. Ο τόνος της φωνής, η σταθερότητα, η συνέπεια και η υπομονή του παιδαγωγού είναι τα κλειδιά που βοηθούν το παιδί να κατανοήσει τι σημαίνει κανόνας και γιατί είναι απαραίτητος.
Το παιχνίδι είναι ο φυσικός τρόπος με τον οποίο το παιδί μαθαίνει να σέβεται τα όρια. Στα ομαδικά παιχνίδια, για παράδειγμα, αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν κανόνες που όλοι πρέπει να τηρήσουν για να συνεχιστεί το παιχνίδι. Αν κάποιος τους παραβεί, η ισορροπία χάνεται. Μέσα από τέτοιες εμπειρίες, χωρίς πίεση και με τρόπο που το ίδιο διασκεδάζει, το παιδί κατανοεί ότι τα όρια δεν είναι τιμωρία, αλλά ένας κοινός δρόμος που επιτρέπει σε όλους να χαρούν και να συμμετέχουν ισότιμα.
Εδώ όμως μπαίνουν στην εξίσωση αυτή και οι γονείς. Η συνεργασία τους με τον παιδαγωγό είναι το μυστικό για να χτιστεί μια κοινή γραμμή. Αν στο σχολείο ζητείται να μαζεύει το παιδί τα παιχνίδια του, αλλά στο σπίτι επιτρέπεται από τους γονείς να τα παρατάει παντού χωρίς καμία υπενθύμιση, τότε το παιδί μπερδεύεται και δυσκολεύεται να κατανοήσει τη σημασία της συνέπειας. Όταν όμως βλέπει ότι και στο σπίτι ισχύουν τα ίδια όχι με αυστηρότητα, αλλά με αγάπη και σταθερότητα, τότε ο κανόνας γίνεται κομμάτι της καθημερινής του ζωής.
Οι γονείς μπορούν να στηρίξουν το έργο των παιδαγωγών με απλούς τρόπους όπως να μιλούν με σεβασμό για τον δάσκαλο μπροστά στο παιδί, να τηρούν στο σπίτι βασικές ρουτίνες όπως το στρώσιμο του κρεβατιού, η τακτοποίηση των παιχνιδιών ή το «καθόμαστε όλοι μαζί στο τραπέζι». Να ενθαρρύνουν το παιδί όταν ακολουθεί έναν κανόνα, λέγοντάς του «μπράβο που περίμενες τη σειρά σου» αντί να στέκονται μόνο σε στιγμές που «δεν φέρθηκε σωστά». Αυτά τα μικρά βήματα είναι τεράστιες νίκες για την παιδική ψυχή.
Πολλές φορές οι γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια γιατί νιώθουν ενοχές. Σκέφτονται ότι δουλεύουν πολύ, λείπουν ώρες από το σπίτι και θέλουν όταν είναι με το παιδί τους να περνούν μόνο όμορφα, χωρίς αντιπαραθέσεις. Είναι όμως σημαντικό να θυμούνται ότι τα όρια δεν χαλούν τη σχέση, αντίθετα την ενδυναμώνουν. Το παιδί νιώθει σιγουριά όταν βλέπει ότι ο γονιός του είναι σταθερός και δίκαιος, ακόμα κι όταν λέει όχι. Αυτή η συνέπεια είναι που θα το βοηθήσει αργότερα να ξεχωρίσει τι είναι σωστό και τι όχι, ακόμα και χωρίς την παρουσία των γονιών.
Είναι σημαντικό επίσης οι γονείς να κατανοούν ότι το παιδί θα δοκιμάσει τα όρια ξανά και ξανά. Δεν σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνει ή ότι δεν ακούει. Σημαίνει απλώς ότι έτσι μαθαίνει. Χρειάζεται λοιπόν υπομονή και συνέπεια. Ούτε τιμωρίες που πληγώνουν, ούτε όμως και υποχωρήσεις που ακυρώνουν τον κανόνα. Το όχι μπορεί να ειπωθεί με σταθερότητα αλλά και με γλυκύτητα, δείχνοντας στο παιδί ότι ακόμα κι όταν του βάζουμε όρια, η αγάπη μας δεν αλλάζει.
Σταθερότητα σημαίνει επίσης να υπάρχουν μικρές, καθημερινές συνήθειες που δεν αλλάζουν. Το παιδί ηρεμεί όταν ξέρει ότι μετά το παιχνίδι θα ακολουθήσει το βραδινό φαγητό, ή ότι πριν τον ύπνο θα διαβάσετε μαζί ένα παραμύθι. Αυτές οι ρουτίνες, όσο απλές κι αν φαίνονται, του δίνουν την αίσθηση ότι ο κόσμος γύρω του έχει μια τάξη και μια σειρά. Κι αυτή η αίσθηση τάξης είναι που του επιτρέπει να αναπτύσσει εσωτερική ισορροπία και να χτίζει σταδιακά την αυτοπειθαρχία του.
Στο τέλος της ημέρας, οι κανόνες και τα όρια δεν είναι φυλακή για το παιδί, αλλά μια αγκαλιά που το καθοδηγεί. Είναι η αίσθηση ότι υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο γύρω του που το βοηθά να αναπτυχθεί με ασφάλεια, να καλλιεργήσει δεξιότητες ζωής και να αποκτήσει αυτοέλεγχο. Και όταν οι γονείς συνεργάζονται με τους παιδαγωγούς, το παιδί νιώθει ότι έχει δύο σταθερές πλευρές, το σπίτι του και το σχολείο του, που του δείχνουν τον ίδιο δρόμο. Έτσι μεγαλώνει με σιγουριά, ξέροντας ότι όσα μαθαίνει έχουν αξία και νόημα.
Ως παιδαγωγός, θα ήθελα να δώσω στους γονείς τρεις απλές αλλά ουσιαστικές συμβουλές:
Να δείχνετε συνέπεια: ό,τι λέτε να ισχύει, χωρίς συνεχείς υποχωρήσεις.
Να είστε πρότυπο: το παιδί σας μαθαίνει πιο πολύ από το πώς φέρεστε εσείς, παρά από αυτά που του λέτε.
Να επαινείτε τις μικρές νίκες: κάθε φορά που ακολουθεί έναν κανόνα, τονώστε την αυτοπεποίθησή του με έναν καλό λόγο ή μια αγκαλιά.
Αυτά τα μικρά βήματα είναι μεγάλα δώρα που θα τα κουβαλάει μια ζωή.
Με εκτίμηση
Οι χαρούμενες Πασχαλίτσες